Życie bez elektroodpadów. Co robić ze zużytym sprzętem?

Czy wiesz, że według szacunku ekspertów, gdyby załadować do wagonów towarowych wszystkie zebrane w ciągu roku elektrośmieci, to utworzony z nich pociąg opasałby kulę ziemską? Elektrośmieci są już na stałe wpisane w nasz krajobraz – a czy na pewno wiesz, czym są i jak sobie z nimi radzić, skoro produkuje się ich w Polsce ponad 300 tysięcy ton rocznie?

Czym są elektroodpady?

13 października to Międzynarodowy Dzień Bez Elektrośmieci. Przy tej okazji przypomnijmy, że elektroodpady czy elektrośmieci, zwane również w skrócie ZSEE, czyli zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, to bardzo szeroka grupa produktów. Niestety, ponieważ właśnie dlatego powoduje takie problemy z odpowiednim segregowaniem. Najprościej mówiąc, elektrośmieci to wszystkie nieużywane, popsute urządzenia elektryczne i elektroniczne działające na prąd, baterie lub akumulatory.

Elektrośmieci nie należy wyrzucać do zwykłego śmietnika, również tego na odpady zmieszane, ponieważ są one niebezpieczne dla środowiska. Z podobnych przyczyn nie próbuj również samodzielnego demontowania niepotrzebnych sprzętów. W ten sposób możesz spowodować uwolnienie niebezpiecznych substancji, które zagrażają zarówno środowisku jak i Twojemu zdrowiu. Elektroodpady zawierają szkodliwe elementy, takie jak rtęć, freon, azbest czy kadm. Ich demontaż powinien odbywać się w specjalnie przystosowanych miejscach przetwarzania. Porzucone na wysypiskach i dzikich miejscach składowania odpadów śmieci powodują przenikanie tych substancji do gleby, wód gruntowych oraz powietrza, co zatruwa nasze otoczenie, zwierzęta, a w konsekwencji nasze organizmy. Nie powinno się ich również składować w mieszkaniu – baterie czy akumulatory mogą puchnąć, rozlewać się i prowadzić do większych zniszczeń.

Na jakie grupy możemy podzielić elektrośmieci?

1. Duże i małe urządzenia gospodarstwa domowego – na przykład lodówki czy kuchenki, ale również czajniki, miksery czy suszarki. To sprzęty, które się zużywają, ale również często bywają wymieniane na nowsze modele, kiedy poprzednie jeszcze działają.
2. Sprzęty multimedialne i telekomunikacyjne – w tej grupie znajdują się na przykład telefony stacjonarne, które lata temu zostały zastąpione bezprzewodowymi wariantami, aby koniec końców całkowicie zostać zdemontowane w wielu domach. Do elektroodpadów z tej grupy zaliczamy również laptopy, smartfony, a także gadżety takie jak smartwatche.
3. Urządzenia pomiarowe – na przykład stacje pogody, czujniki dymu czy ciśnieniomierze.
4. Zabawki elektryczne – dziecięce samochodziki albo roboty zasilane bateriami, kontrolery do gier.
5. Lampy – na przykład świetlówki, LEDy czy lampy sodowe.
6. Sprzęt medyczny – przyrządy do dializoterapii, badań kardiologicznych, radioterapii i inne urządzenia medyczne.
7. Zużyte baterie i akumulatory – różnorodnego pochodzenia.

Co w takim razie ze zużytym sprzętem?

Przede wszystkim, sprawdź czy urządzenie jeszcze działa, czy jest uszkodzone. W przypadku, gdy wymieniasz sprzęt, ponieważ potrzebujesz nowego, a aktualny działa prawidłowo, nie musisz kończyć jego przygody w obiegu konsumenckim. Najlepszym rozwiązaniem dla jeszcze sprawnych sprzętów jest zwyczajne przekazanie ich dalej. Zgodnie z duchem zero waste spróbuj znaleźć niepotrzebnym przedmiotom nowy dom. Zapytaj znajomych, odwiedź lokalne grupki z oddawaniem lub wymianą rzeczy, przynieś sprzęt na wymiankę, przekaż na akcje pomocowe. To, co dla Ciebie jest zbędnym odpadem, może być ułatwieniem i długo wyczekiwanym sprzętem. Oczywiście przekazujemy jedynie działające sprzęty!

Jeśli nie ma innego wyjścia, elektroodpady należy oddawać do specjalnych punktów zbierania – znajdziesz je na przykład w wielu sklepach. W przypadku dużych sprzętów korzystaj z wyznaczonych miejsc lub bezpłatnego odbioru z domu. Zbiórki elektrośmieci prowadzone są również przez zakłady komunalne, które wskazują harmonogram odbioru i wywozu odpadów. Wiele sklepów przyjmuje również sprzęty na wymianę, to znaczy, że kupując nowy telewizor możesz oddać stary bez ponoszenia jakichkolwiek opłat. Dzięki temu elektrośmieci trafią do zakładów przetwarzania, a w konsekwencji poddane odzyskowi i recyclingowi.

Kompletne, ale zużyte urządzenia stanowią źródło wtórne wielu surowców. Z elektroodpadów odzyskuje się złoto, srebro, miedź, czy aluminium, które można wykorzystać ponownie – o ile oczywiście trafią w odpowiednie miejsce i zostaną we właściwy sposób przetworzone. Trafiające do przedsiębiorstw elektroodpady są selekcjonowane, a następnie poddawane różnym procesom, których skutkiem jest separacja i obróbka. Oczywiście, część przedmiotów trafia ostatecznie do utylizacji, jednak inne elementy jak srebro, złoto czy platyna z telefonów komórkowych mogą być wykorzystane ponownie, chociażby w produkcji instrumentów muzycznych.

Zmniejszenie liczby elektroodpadów, odzysk surowców i ich ponowne wykorzystanie w produkcji nowych urządzeń przyczynia się do zmniejszenia zużywania surowców naturalnych.