Gatunki inwa­zyjne w mie­ście – rośliny, któ­rych nie powinno tu być

W wielu mia­stach można dzi­siaj spo­tkać gatunki roślin, które są obce dla pol­skiej flory. Jest to efekt m.in. zmiany warun­ków kli­ma­tycz­nych, dzia­łal­no­ści czło­wieka oraz odkryć geo­gra­ficz­nych. Praw­do­po­dob­nie wiele razy spo­ty­kamy się z takimi rośli­nami na co dzień – to tzw. gatunki inwa­zyjne.

Czym są gatunki inwa­zyjne?

Gatunki inwa­zyjne to rośliny, które są obce dla danej szaty roślin­nej. Ponadto bar­dzo szybko się roz­mna­żają, przez co zagra­żają róż­no­rod­no­ści bio­lo­gicz­nej. Są one kon­ku­ren­cją dla gatun­ków rodzi­mych wystę­pu­ją­cych na danym tere­nie.

Rośliny inwa­zyjne są wysie­dlane ze swo­jego natu­ral­nego śro­do­wi­ska. Potra­fią jed­nak bar­dzo szybko wpi­sać się w nowy kra­jo­braz. Jest to nie­bez­pieczne, zwłasz­cza jeżeli nie koeg­zy­stują przy tym z gatun­kami rodzi­mymi.

Gatunki obcego pocho­dze­nia mogą z łatwo­ścią stać się rośli­nami inwa­zyj­nymi. Może tak się stać poprzez brak natu­ral­nych wro­gów i ogra­ni­czeń, które wystę­pują w ich śro­do­wi­sku natu­ral­nym. Dzia­łal­ność czło­wieka także ma ogromny wpływ, m.in. poprzez nisz­cze­nie natu­ral­nych sie­dlisk gatun­ków rodzi­mych. Kolejną ważną przy­czyną są rów­nież zmiany kli­ma­tyczne, przez które rośli­nom trud­niej jest prze­trwać w natu­ral­nym śro­do­wi­sku, dla­tego gatun­kom inwa­zyj­nym łatwiej jest prze­jąć teren i się roz­mna­żać.

Przy­kłady roślin inwa­zyj­nych

Niek­tóre gatunki roślin inwa­zyj­nych rosną w miej­scach dostęp­nych dla wszyst­kich, także w mia­stach. Wiele z nich znaj­duje się w miej­skich ogro­dach bota­nicz­nych, jako obiekt ozdobny. Do naj­bar­dziej popu­lar­nych i powszech­nych gatun­ków inwa­zyj­nych należy m.in. barszcz Sosnow­skiego, róża pomarsz­czona, nie­cier­pek drob­no­kwia­towy, nie­cier­pek gru­czo­ło­waty, sło­necz­nik bul­wia­sty (znany także jako topi­nam­bur) czy nawłoć kana­dyj­ska.

Dla­czego gatunki inwa­zyjne sta­no­wią zagro­że­nie?

Gatunki inwa­zyjne sta­no­wią zagro­że­nie szcze­gól­nie dla bioróż­no­rod­no­ści. Są one kon­ku­ren­cją dla innych roślin, zabie­rają dostęp do świa­tła, wody, skład­ni­ków pokar­mo­wych, czy prze­strzeni. Takie sytu­acje poja­wiają się rów­nież na dużych obsza­rach, gdzie rośliny inwa­zyjne two­rzą jed­no­ga­tun­kowe pola.

Niek­tóre rośliny, które pocho­dzą z innego natu­ral­nego śro­do­wi­ska, mogą sta­no­wić zagro­że­nie także dla czło­wieka. Przy­kła­dem tutaj może być barszcz Sosnow­skiego, któ­rego sok powo­duje silne opa­rze­nia po kon­tak­cie ze słoń­cem.

Zmiany w kra­jo­brazie miej­skim są widoczne, kiedy to rośliny mogą zde­for­mo­wać asfalt i nawierzch­nie z płyt beto­no­wych. Gatunki inwa­zyjne roślin są szko­dliwe także dla zwie­rząt, a nawet dla gospo­darki. Jed­nym z powo­dów, dla któ­rych są one nie­bez­pieczne, jest to, że ich owoce mogą prze­trwać w gle­bie nawet do kil­ku­na­stu lat.

Cechy roślin inwa­zyj­nych

Czym cha­rak­te­ry­zują się rośliny inwa­zyjne? Przede wszyst­kim bar­dzo szybko się roz­mna­żają i mają zdol­ność do zaj­mo­wa­nia nie­po­ro­śnię­tych jesz­cze tere­nów. Są one także bar­dzo odporne na cho­roby i szkod­niki. Mają bar­dzo dużo owo­ców i nasion, które szybko i łatwo się rozprze­strzeniają. Ich odmienna od gatun­ków rodzi­mych feno­lo­gia powo­duje, że z łatwo­ścią jest im z nimi kon­ku­ro­wać.

Jak prze­no­szą się nasiona? Głów­nie przez wiatr, wodę i zwie­rzęta. Mogą do tego rów­nież przy­czy­nić się ludzie poprzez wyrzu­ca­nie resz­tek roślin­nych do lasu, stawu czy kana­li­za­cji. Gatun­kami inwa­zyj­nymi są głów­nie sto­so­wane w ogrod­nic­twie rośliny ozdobne, które np. ucie­kają ze sta­wów ogro­do­wych, akwa­rium, z pryzm kom­po­sto­wych.

Przy­czyną poja­wie­nia się ich jest postę­pu­jący trans­port, han­del oraz tury­styka odby­wa­jące się na skalę glo­balną. Rośliny te mogą się prze­no­sić także w drew­nie, pro­duk­tach z drewna, pojem­ni­kach czy pro­duk­tach spo­żyw­czych, a także w owo­cach lub nasio­nach przy­wo­żo­nych z innych miejsc. W ogro­dach bota­nicz­nych, znaj­du­ją­cych się w mie­ście, rośnie dużo oka­zów, które wzbo­ga­cają bogatą kolek­cję, są miłe dla oka i mają funk­cję ozdobną.

Jak zwal­czać rośliny inwa­zyjne?

Wiele roślin inwa­zyj­nych można kupić w skle­pie ogrod­ni­czym jako rośliny ozdobne. Jeżeli nato­miast chcemy pozbyć się danych gatun­ków z naszego terenu, należy wybrać odpo­wied­nią spe­cja­li­styczną metodę. Dużo z nich jest odpor­nych na kosze­nie i kar­czo­wa­nie.

Jak zwal­czać gatunki inwa­zyjne? Przy pozby­wa­niu się roślin ważna jest obser­wa­cja. Jedną z metod jest ści­na­nie kwia­tów przed poja­wie­niem się nasion lub uty­li­za­cja zie­lo­nych czę­ści. W wielu przy­pad­kach takie postę­po­wa­nie należy sys­te­ma­tycz­nie powta­rzać. Zarówno pro­fe­sjo­nalni ogrod­nicy, jak i ama­to­rzy powinni dbać o to, aby zdo­być odpo­wied­nią wie­dzę na temat uprawy roślin. Uży­teczny może być Kodeks postę­po­wa­nia, w któ­rym zawarte są pro­ce­dury, poma­ga­jące zwal­czać i kon­tro­lo­wać roz­mna­ża­nie się gatun­ków roślin inwa­zyj­nych.

Jeżeli chce się upra­wiać lub sprze­da­wać rośliny, należy spraw­dzić, czy znaj­dują się one na liście Inwa­zyj­nych Gatun­ków Obcych. Trzeba rów­nież uni­kać sadze­nia ich na dużą skalę w publicz­nych nasadze­niach. Naj­lep­szych spo­so­bem jest decy­do­wa­nie się na gatunki zastęp­cze. Upra­wia­jąc rośliny inwa­zyjne, trzeba zadbać o odpo­wied­nie zago­spo­da­ro­wa­nie i usu­wa­nie odpa­dów roślin­nych. Wszyst­kie gatunki powinny być pra­wi­dłowo ozna­czone i upra­wia­nie w bez­pieczny spo­sób, czyli muszą zostać wpro­wa­dzone dobre prak­tyki pro­duk­cyjne. Sprze­da­jąc rośliny, należy dzie­lić się wie­dzą na temat ich specyfikacji innymi, tak aby unik­nąć nega­tyw­nych skut­ków uprawy.