Jadalny ogród na bal­ko­nie – roz­mowa z Seba­stia­nem Kuli­sem

Miesz­ka­nie w mie­ście nie wyklu­cza moż­li­wo­ści cie­sze­nia się świe­żymi, wła­sno­ręcz­nie upra­wia­nymi warzy­wami i zio­łami. O hodowli warzyw na bal­ko­nie i moż­li­wo­ściach, jakie daje mikro­ogrod­nic­two w miesz­ka­niu, opo­wiada Seba­stian Kulis.

Czy nie mając wła­snego ogródka, możemy cie­szyć się rośli­nami jadal­nymi z wła­snej hodowli?

Oczy­wi­ście! Jeżeli mamy do dys­po­zy­cji nawet naj­mniej­szy bal­kon, to ogra­ni­cza nas tylko wyobraź­nia, może jesz­cze metraż. Te same rośliny, które rosną w grun­cie, wyro­sną też w donicy. Jeżeli cho­dzi o warzywa, to naj­bar­dziej pole­cam upra­wiać pomi­dory, papryki, czy naj­róż­niej­sze sałaty: rukolę, rosz­ponkę, musz­tar­dowce, mizuny, mispo­ony, rapy i wiele innych. Zioła oraz kwiaty jadalne ide­al­nie nadają się na bal­kony, bo kar­mią nas oraz lokalne zapy­la­cze.

Pod­stawa uprawy bal­konowej to duża donica, taka mini­mum 30 centymetrów śred­nicy, choć im więk­sza, tym lep­sza. Zaw­sze powta­rzam, że lepiej mieć jedną, ogromną donicę, niż kilka małych. W dużej donicy możemy posa­dzić razem wiele roślin, które wytwo­rzą piękny, duży sys­tem korze­niowy, dzięki czemu będą odporne na dłuż­sze okresy bez pod­le­wa­nia. Małe donice wysy­chają cza­sem w kilka godzin, a rośliny wraz z nimi.

Jakie rośliny jadalne można posa­dzić w miesz­ka­niu? Czy warzywa mają szansę na pełen roz­wój w doniczce, czy jeste­śmy ogra­ni­czeni do ziół?

Nie będę cza­ro­wać — rośliny ogro­dowe muszą rosnąć na zewnątrz. Nie musi to być ogró­dek, może to być bal­kon, ale jed­nak w miesz­ka­niu raczej nic nie wyho­du­jemy. Niek­tó­rym udaje się upra­wiać paprykę lub pomi­dorki kok­taj­lowe na sło­necz­nych, połu­dnio­wych oknach, jed­nak tutaj trzeba liczyć się z tym, że takie uprawy łatwo zostają zaata­ko­wane przez mszyce, czy wcior­nastki. Naj­lep­szym roz­wią­za­niem, a czę­sto lek­ce­wa­żo­nym, jest uprawa kieł­ków. Kiełki są łatwe w upra­wie, możemy mieć je pod ręką przez cały rok, są kosmicz­nie zdrowe, a do tego kosz­tują nie­wiele w porów­na­niu do cen zakupu w skle­pach.

Kolejną rze­czą do domo­wej uprawy są… grzyby! Teraz łatwo dostać baloty grzybni np. bocz­nia­ków, soplówki, czy grzy­bów shi­take, które można wyho­do­wać w domu, na klatce scho­do­wej, w garażu czy piw­nicy. Grzyby cią­gle muszą wal­czyć z fał­szywą tezą, że są bez­war­to­ściowe. A tak naprawdę mają w sobie mnó­stwo mikro­skład­ni­ków, które trudno zna­leźć w rośli­nach.

Jakie warunki należy zapew­nić rośli­nom, aby wyro­sły w czę­sto słabo doświe­tlo­nym miesz­ka­niu?

Jeżeli cho­dzi o rośliny donicz­kowe, to naj­le­piej dobie­rać je tak, by paso­wały do warun­ków, jakie mamy, a nie tylko dla­tego, że nam się podo­bają. Do słabo oświe­tlo­nych miesz­kań czy pomiesz­czeń pole­cam takie rośliny jak aspi­di­stra, zamio­kul­kas, san­se­wie­ria czy arau­ka­ria.

Jeżeli jed­nak marzymy o jakiejś rośli­nie, która potrze­buje dużo świa­tła, a nie mamy ku temu warun­ków, wystar­czy kupić odpo­wied­nią żarówkę doświe­tla­jącą rośliny. Bar­dzo łatwo zna­leźć je w Inter­ne­cie. Taką żarówkę wkręca się w domową lampkę, usta­wia w odpo­wied­niej odle­gło­ści od rośliny i doświe­tla przez kilka godzin dzien­nie, w zależ­no­ści od gatunku. Nie do końca jestem fanem tego roz­wią­za­nia, bo to jed­nak zuży­wa­nie cen­nej ener­gii dla naszej fana­be­rii, ale jeżeli na co dzień sta­ramy się dbać o Pla­netę, a jeste­śmy np. zako­chani w stre­li­cji i nie mamy nawet bal­konu, to żarówka może być kom­pro­mi­sem mię­dzy przej­mo­wa­niem się Naturą, miło­ścią do niej, a zdro­wym roz­sąd­kiem.

Czy domowy ogród w miesz­ka­niu możemy pro­wa­dzić o każ­dej porze roku?

Taki oparty o grzyby i kiełki — jak naj­bar­dziej. Jed­nak sezo­no­wość to sezo­no­wość i wszystko ma swój czas. Gdy nad­ciąga jesień, nasze miesz­ka­nia stają się bar­dzo suche, cie­płe, a na doda­tek nie dociera tam świa­tło. Dla­tego rośliny, które powinny rosnąć w grun­cie, a są zamknięte w miesz­ka­niu, z cza­sem po pro­stu zaczy­nają usy­chać i trudno pod­trzy­mać je przy życiu.

Mam jed­nak patent na ostre papryczki, które upra­wiam w donicy. Pod koniec wrze­śnia, gdy noce stają się chłod­niej­sze, zabie­ram paprykę do domu i usta­wiam na naj­ja­śniej­szym para­pe­cie. Papryka ta owo­cuje jesz­cze do grud­nia i dzięki temu czę­sto pod­czas świąt uży­wam do goto­wa­nia świe­żej papryki. Potem zimuję ją w garażu lub piw­nicy, a na wio­snę znów wysta­wiam na okno, gdzie odbija i w maju może wró­cić na zewnątrz.

Czy wszyst­kie zioła mogą rosnąć w jed­nej, wspól­nej donicy?

Byłoby zbyt pięk­nie! Niek­tóre zioła kochają suchą glebę i sma­że­nie się w słońcu, inne stro­nią od zbyt dużej ilo­ści pro­mieni sło­necz­nych i cenią sobie wil­goć w korze­niach. Zioła o twar­dych liściach, jak tymia­nek, roz­ma­ryn, szał­wia, ore­gano, hyzop, czą­ber, czy lawenda uwiel­biają sło­neczne miej­sca z lekką glebą. I mam tu na myśli miej­sca, które są oświe­tlone od rana do wie­czora. Zioła o mięk­kich liściach jak bazy­lia, lub­czyk, pie­truszka, szczy­pio­rek, czy mięta, będą wdzięczne za bar­dziej żyzną glebę i odro­binę mniej słońca.

Rośliny z każ­dej grupy można sadzić razem, ale nie pole­cam sadzić wię­cej, niż trzy sadzonki do donicy mniej­szej niż 20 centymetrów śred­nicy. A do tego miętę naj­le­piej sadzić osobno, bo lubi dusić inne rośliny wokół. Rzecz z miętą jest też taka, że nie należy mie­szać ze sobą róż­nych odmian mięty, np. mięty pie­przo­wej z cze­ko­la­dową, ponie­waż zaczną sma­ko­wać tak samo.

Hodowla to tylko jedna strona medalu, a jak wyko­rzy­stać świeże zioła w kuchni?

Naj­le­piej na świeżo! Jeżeli mamy świeże zioła, to nie męczmy ich dłu­gim goto­wa­niem, czy pie­cze­niem. Ziół, które wcze­śniej opi­sa­łem jako „mięk­kie”, uży­wam tylko do posy­pa­nia dania przed samym poda­niem, ewen­tu­al­nie wrzu­cam je do sosu czy ziem­nia­ków, gdy są już gotowe, szybko mie­szam, by się zapa­rzyły i od razu podaję. Im kró­cej będziemy je pod­grze­wać, tym będą aro­ma­tycz­niej­sze i bar­dziej war­to­ściowe. Te o twar­dych liściach śmiało dodaję do pie­cze­nia, goto­wa­nia czy sma­że­nia, ale nie wszyst­kie naraz. Zazwy­czaj zosta­wiam połowę, którą dodaję jesz­cze na świeżo, by móc bar­dziej cie­szyć się ich sma­kiem.

Seba­stian Kulis – autor best­sel­le­ro­wej książki „Roślinne porady. Ogród na cztery pory roku” i wspó­łau­tor bloga Roślinne Porady. Pro­wa­dzi warsz­taty i kon­sul­ta­cje z zakresu ogrod­nic­twa miej­skiego i edu­ka­cji eko­lo­gicz­nej oraz pro­jek­tuje samo­wy­star­czalne ogrody natu­ralne w naj­bar­dziej nie­ty­po­wych miej­scach. Swoją wiedzą dzieli się także na Facebooku i Instagramie.