Nie chcemy bane­rozy. Czym jest zanie­czysz­cze­nie wizu­alne miast?

Wraz z 1 lip­cem 2020 roku w Kra­ko­wie weszły w życie Zasady i warun­ków sytu­owa­nia obiek­tów małej archi­tek­tury, tablic rekla­mo­wych i urzą­dzeń rekla­mo­wych oraz ogro­dzeń. Zobacz, co się zmie­niło w mie­ście od tego czasu.

Czym jest bane­roza?

Bane­roza to potoczne okre­śle­nie nadmier­nego usta­wia­nia reklam w prze­strzeni publicz­nej, szcze­gól­nie w mia­stach. Polega ona na nie­kon­tro­lo­wa­nym umiesz­cza­niu bil­bor­dów, bane­rów, neo­nów oraz innych form reklam zewnętrz­nych, które zakłó­cają este­tykę miej­ską, czę­sto zasła­nia­jąc archi­tek­turę, zabytki, widoki i tereny zie­lone. Prze­strzeń publiczna, prze­peł­niona rekla­mami, staje się mniej przy­ja­zna dla miesz­kań­ców i tury­stów, co wpływa na ich kom­fort i postrze­ga­nie mia­sta.

Ustawa kra­jo­bra­zowa w Kra­ko­wie

W odpo­wie­dzi na ten pro­blem wła­dze Kra­kowa wpro­wa­dziły w 2020 roku Zasady i warun­ki sytu­owa­nia obiek­tów małej archi­tek­tury, tablic rekla­mo­wych i urzą­dzeń rekla­mo­wych oraz ogro­dzeń. To lokalne prawo, które regu­luje zasady umiesz­cza­nia reklam w prze­strzeni miej­skiej, mające na celu upo­rząd­ko­wa­nie prze­strzeni publicz­nej i ochronę kra­jo­brazu mia­sta. Ustawa kra­jo­bra­zowa w sto­licy Mało­pol­ski została opra­co­wana na pod­sta­wie ogól­no­pol­skiej ustawy z 2015 roku i była wyni­kiem wie­lo­let­nich sta­rań miesz­kań­ców oraz lokal­nych akty­wi­stów, któ­rzy doma­gali się poprawy este­tyki mia­sta. Dzięki niej Kra­ków ma moż­li­wość sku­tecz­niej­szego zarzą­dza­nia prze­strzenią publiczną.

Do głów­nych regu­la­cji ustawy kra­jo­bra­zo­wej należą np.:

• mak­sy­malna powierzch­nia reklamy wol­no­sto­ją­cej to 18 m²;
• dopusz­cze­nie w wybra­nych stre­fach reklamy, która może zaj­mo­wać do 50% prze­strzeni ban­neru, na ele­wa­cji w cza­sie remon­tów. Może ona zostać umiesz­czona raz na sie­dem lat na okres nie dłuż­szy niż 12 mie­sięcy;
• ogra­ni­cze­nie liczby i for­matu szyl­dów – inne dla wybra­nych stref, róż­nych wyso­ko­ści, prze­zna­czeń obiek­tów czy miejsc umiesz­cze­nia. Naj­lep­szą opcją jest zamon­to­wa­nie liter prze­strzen­nych jako szyl­dów;
• prak­tycz­nie wyłączny zakaz umiesz­cza­nia reklamy cyfro­wej. Wyjąt­kiem są nośniki CLP i ekranu zamon­to­wa­nego na Tau­ron Are­nie Kra­ków;
• ogra­ni­cze­nie liczby murali.

Co się zmie­niło w Kra­ko­wie po wpro­wa­dze­niu ustawy kra­jo­bra­zo­wej?

Warto wspo­mnieć na początku o fak­cie, iż 1 lipca 2022 roku minął okres dosto­so­wy­wa­nia reklam, które zostały zamon­to­wane przed wej­ściem w życie uchwały kra­jo­bra­zo­wej. A od czasu jej wpro­wa­dze­nia w 2020 roku, Kra­ków poczy­nił znaczne postępy w walce z bane­rozą:

• Usu­nię­cie nie­le­gal­nych reklam: roz­po­częto sys­te­ma­tyczne usu­wa­nie reklam, które zostały umiesz­czone bez wła­ści­wych zezwo­leń. W tym celu wła­dze miej­skie prze­pro­wa­dziły liczne kon­trole i demon­taże nie­le­gal­nych kon­struk­cji rekla­mo­wych.
• Wpro­wa­dze­nie stref bez reklam: w miej­scach, takich jak: Stare Mia­sto czy oko­lice Wawelu, wpro­wa­dzono strefy cał­ko­wi­cie wolne od reklam.
• Kam­pa­nie infor­ma­cyjne: mia­sto pro­wa­dzi kam­pa­nie infor­ma­cyjne, które mają uświa­do­mić miesz­kań­ców o szko­dli­wo­ści bane­rozy oraz pro­mo­wać prze­strzeń miej­ską wolną od nadmiaru reklam.
• Współ­praca z przed­się­bior­cami: wła­dze miej­skie współ­pra­cują z lokal­nymi przed­się­bior­cami w związku z dosto­so­wa­niem reklam do nowych wymo­gów, ofe­ru­jąc pomoc i doradz­two w zakre­sie zgod­no­ści z ustawą kra­jo­bra­zową. Z tego względu uru­cho­miono info­li­nię tele­fo­niczną, gdzie można uzy­skać odpo­wie­dzi na nur­tu­jące pyta­nia. Ponadto na stro­nie Por­talu Usług Publicz­nych Mia­sta Kra­kowa został opu­bli­ko­wany kwe­stio­na­riusz, który pomoże w dosto­so­wa­niu szyldu tak, aby ten speł­niał wymogi.

Pod koniec 2022 roku, 1 grud­nia, pre­zy­dent sto­licy woje­wódz­twa mało­pol­skiego powo­łał zespół zada­niowy ds. zmian w uchwale kra­jo­bra­zo­wej, który miał za zada­nie m.in. stać na straży sku­tecz­no­ści sto­so­wa­nia się do prze­pi­sów czy pro­po­no­wa­nie wpro­wa­dze­nia koniecz­nych popra­wek. Zespół został roz­wią­zany w poło­wie 2023 roku, przed­tem wyszedł z ini­cja­tywą nowego pro­jektu uchwały kra­jo­bra­zo­wej. Pomimo iż nie został on podany do opi­nii publicz­nej, wia­domo że cho­dziło o zmiany kosme­tyczne. W pierw­szej poło­wie paździer­nika tego samego roku pojęto nową uchwałę inten­cyjną, która zobo­wią­zuje pre­zy­denta mia­sta do stwo­rze­nia nowej uchwały kra­jo­bra­zo­wej.